पीएम दक्ष योजना – PM-Daksh Yojana
पीएम दक्ष योजना (PM-DAKSH)2020-21 मध्ये भारत सरकारच्या सामाजिक न्याय आणि अधिकारिता मंत्रालयाने सुरू केली होती. एससी, ओबीसी, ईबीसी, डीएनटी, स्वच्छता कामगारांना कचरा उचलणाऱ्यांसह कमाल मर्यादित व्यक्तींना कौशल्य देण्यासाठी ही एक राष्ट्रीय कृती योजना आहे. लक्ष्य गटांच्या सक्षमतेची पातळी वाढवणे आणि त्यांना लक्ष्य गटातील खालील विभागांच्या सामाजिक-आर्थिक विकासासाठी वेतन आणि स्वयंरोजगार या दोहोंमध्ये रोजगारक्षम बनवणे हे एक बहुआयामी धोरण आहे:
- कारागीर – त्यांच्या सराव व्यवसायात त्यांची उत्पन्न निर्मिती क्षमता सुधारण्यासाठी,
- महिला- स्वयंरोजगारात प्रवेश करणे ज्यामुळे त्यांच्या घरगुती कामांकडे दुर्लक्ष न करता स्वतःला आर्थिकदृष्ट्या सक्षम बनवणे; आणि
- युवक- नोकरीच्या व्यवसायात दीर्घकालीन प्रशिक्षण आणि तज्ञता मिळवणे जेणेकरून त्यांना नोकरीच्या बाजारपेठेत चांगले स्थान मिळेल.
उद्दिष्ट :
पीएम दक्ष योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट लक्ष्यित तरुणांना अल्पकालीन आणि दीर्घकालीन कौशल्य प्रदान करून त्यांच्या कौशल्य पातळीत वाढ करणे आहे, त्यानंतर वेतन/स्वयंरोजगारात सहाय्य. वरील व्यतिरिक्त, कारागीरांचे कौशल्य स्तर अपस्किलिंग/रिस्कीलिंग प्रोग्रामद्वारे वाढवले जातील आणि त्यांना त्यांच्या सराव व्यवसायात त्यांचे उत्पन्न वाढविण्यास सक्षम केले जाईल.
पात्र लक्ष्य गट आणि आवश्यक कागदपत्रे :
पीएम दक्ष योजने अंतर्गत कौशल्य विकास प्रशिक्षण कार्यक्रमांचा लाभ घेण्यासाठी पात्र लक्ष्य गट आणि आवश्यक कागदपत्रे खालीलप्रमाणे दिली आहेत :
| क्र. | पात्र लक्ष्य गट | आवश्यक कागदपत्रे |
|---|---|---|
| (i) | अनुसूचित जातीतील व्यक्ती | राज्य सरकार/केंद्रशासित प्रदेश प्रशासनाच्या सक्षम प्राधिकरणाने जारी केलेले जात प्रमाणपत्र. |
| (ii) | इतर मागासवर्गीय (ओबीसी) वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्न रु. 3.00 लाख | अ) राज्य सरकार/केंद्रशासित प्रदेश प्रशासनाच्या योग्य प्राधिकरणाने जारी केलेले ओबीसी प्रमाणपत्र आणि ब) राज्य सरकार/केंद्रशासित प्रदेश प्रशासनाच्या योग्य प्राधिकरणाद्वारे जारी केलेले रु .3.00 लाखांपेक्षा कमी वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्नाचे प्रमाणपत्र किंवा योग्य शासनाने परिभाषित केलेल्या राजपत्रित अधिकाऱ्याद्वारे स्वत: प्रमाणित आणि विधिवत मान्यताप्राप्त. हे स्पष्टपणे स्पष्ट केले आहे की लोकप्रतिनिधी, ग्राम प्रधान, सरपंच, कौन्सिलर, नोटरी इत्यादींची मान्यता मान्य होणार नाही. पुढे, वैध दारिद्र्य रेषेखालील (बीपीएल) कार्ड आणि अंतोदय अन्न योजना (एएवाय) कार्ड लाभार्थीच्या वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्नाचा वार्षिक पुरावा रु .1.00 लाखांच्या आत असल्याचा स्वीकार्य असेल. |
| (iii) | आर्थिकदृष्ट्या मागासवर्गीय (EBC) ज्याचे वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्न रु .1.00 लाखांपेक्षा कमी आहे | अ) राज्य सरकार/केंद्रशासित प्रदेश प्रशासनाच्या योग्य प्राधिकरणाने जारी केलेले रु .1.00 लाखापेक्षा कमी वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्नाचे प्रमाणपत्र किंवा योग्य शासनाने परिभाषित केलेल्या राजपत्रित अधिकाऱ्याद्वारे स्वत: प्रमाणित आणि विधिवत मान्यताप्राप्त. हे स्पष्टपणे स्पष्ट केले आहे की लोकप्रतिनिधी, ग्राम प्रधान, सरपंच, कौन्सिलर, नोटरी इत्यादींची मान्यता मान्य होणार नाही. पुढे, वैध दारिद्र्य रेषेखालील (बीपीएल) कार्ड आणि अंतोदय अन्न योजना (एएवाय) कार्ड लाभार्थीच्या वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्नाचा वार्षिक पुरावा रु .1.00 लाखांच्या आत असल्याचा स्वीकार्य असेल. ब) ईबीसीच्या बाबतीत जातीचे प्रमाणपत्र आवश्यक नाही. |
| (iv) | विमुक्त, भटक्या आणि अर्ध-भटक्या जमाती (DNT) | अ) त्याच्या/तिच्या विशिष्ट जातीच्या उमेदवाराची स्व-घोषणा, जन्म तारीख आणि पत्ता यासह समुदाय/क्लस्टरच्या स्थानिक प्रधानाने मान्यतेसह हाती घेणे. |
| (v) | सफाई कर्मचारी त्याच्या/तिच्या आश्रितांसह. | अ) योग्य प्राधिकरणाने योग्यरित्या जारी केलेले व्यवसाय प्रमाणपत्र. |
उत्पन्न निकष :
पीएम-दक्ष योजना अंतर्गत कौशल्य विकास प्रशिक्षण कार्यक्रमांचा लाभ विसरून पात्र होण्यासाठी कोणतेही उत्पन्न निकष आहेत का?
श्रेणीनिहाय उत्पन्नाचे निकष खालीलप्रमाणे दिले आहेत:
| अनुसूचित जाती | उत्पन्नाचा निकष नाही. |
| इतर मागासवर्गीय | वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्न रु. 3.00 लाखांपेक्षा कमी असावे. |
| आर्थिकदृष्ट्या मागासवर्गीय | वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्न रु. 1.00 लाखांपेक्षा कमी असावे. |
| विमुक्त भटक्या आणि अर्ध-भटक्या जमाती | उत्पन्नाचा निकष नाही. |
| सफाई कामगार | उत्पन्नाचा निकष नाही. |
वयाचा निकष :
18-45 वर्षे वयोगटातील व्यक्ती पंतप्रधान-दक्ष योजना अंतर्गत कौशल्य विकास प्रशिक्षण कार्यक्रमांसाठी पात्र आहेत.
पीएम दक्ष योजने अंतर्गत कौशल्य विकास प्रशिक्षण कार्यक्रम प्रकार :
पीएम दक्ष योजने अंतर्गत चार प्रकारचे कौशल्य विकास प्रशिक्षण कार्यक्रम आहेत;
(i) अप-स्किलिंग/री-स्किलिंग.
(ii) अल्पकालीन प्रशिक्षण कार्यक्रम.
(iii) दीर्घकालीन प्रशिक्षण कार्यक्रम.
(iv) उद्योजकता विकास कार्यक्रम.
कौशल्य विकास प्रशिक्षण कार्यक्रमांदरम्यान मानधन :
प्रशिक्षणार्थींना खाली दिलेल्या तपशीलांनुसार अनिवासी प्रशिक्षण कार्यक्रमांसाठी शिष्यवृत्ती दिली जाते:
| क्र. | प्रशिक्षण कार्यक्रमाचा प्रकार | प्रति व्यक्ती आणि हेतूसाठी शिष्यवृत्तीची रक्कम | शिष्यवृत्तीसाठी पात्रता निकष |
|---|---|---|---|
| (i) | अप-स्किलिंग/री-स्किलिंग. | प्रशिक्षण कार्यक्रमाच्या पूर्ण कालावधीसाठी रु .3,000/-. | 80% उपस्थिती. |
| (ii) | उद्योजकता विकास कार्यक्रम (ईडीपी) | रु .100/- प्रतिदिन आणि फ्रो आणि रिफ्रेशमेंट खर्चासाठी. | 80% उपस्थिती. |
| (iii) | अल्पकालीन प्रशिक्षण कार्यक्रम |
| 80% उपस्थिती. |
| (iv) | दीर्घकालीन प्रशिक्षण कार्यक्रम |
निवासी प्रशिक्षण कार्यक्रमांसाठी, कोणतेही मानधन दिले जात नाही. त्याऐवजी, भारत सरकारच्या कौशल्य विकास आणि उद्योजकता मंत्रालयाने (एमएसडीई) वेळोवेळी जारी केलेल्या सामान्य खर्चाच्या निकषांनुसार बोर्डिंग आणि लॉजिंगसाठी खर्च हा प्रशिक्षणाच्या खर्चाचा एक भाग मानला जातो.
कौशल्य विकास प्रशिक्षण कार्यक्रमांचा कालावधी :
कौशल्य विकास प्रशिक्षण कार्यक्रमांचा कालावधी खालीलप्रमाणे आहे.
| क्र. | प्रशिक्षण कार्यक्रमाचा प्रकार | कालावधी – तास आणि दिवस/महिने/वर्ष |
|---|---|---|
| (i) | अपस्किलिंग/री-स्किलिंग प्रशिक्षण कार्यक्रम | 32 – 80 तास (1 महिन्यापर्यंत) |
| (ii) | उद्योजकता विकास कार्यक्रम (ईडीपी) | 80 – 90 Hours (Upto 15 days) |
| (iii) | अल्पकालीन प्रशिक्षण कार्यक्रम. | 200 – 600 तास (2-5 महिने) |
| (iv) | दीर्घकालीन प्रशिक्षण कार्यक्रम. | 600 – 1,000 तास (6 महिने ते 1 वर्ष) |
प्रधानमंत्री-दक्ष योजना अंतर्गत कौशल्य विकास प्रशिक्षण कार्यक्रमाचा लाभ मिळवण्यासाठी प्रक्रिया :
कौशल्य विकास प्रशिक्षण कार्यक्रमांची प्रसिद्धी वेळोवेळी स्थानिक वृत्तपत्रांमध्ये किंवा इतर कोणत्याही प्रिंट किंवा इलेक्ट्रॉनिक माध्यमांमध्ये जाहिरातीद्वारे केली जाते. इच्छुक उमेदवारांनी कौशल्य विकास प्रशिक्षण कार्यक्रमांमध्ये नोंदणीसाठी पोर्टलवर नोंदणी करणे आवश्यक आहे. नोंदणीची लिंक खाली दिली आहे:
https://api5.ncog.gov.in/training/student/
अधिक माहितीसाठी संपर्क :
पीएम दक्ष हेल्पलाईन क्रमांक : 1800110396
ई – मेल आयडी: nsfdcskill@gmail.com / support-nsfdc@nic.in
अधिकृत संकेतस्थळ : https://pmdaksh.dosje.gov.in
हेही वाचा – ई-श्रम यूएएन कार्ड ऑनलाईन नोंदणी (eSHRAM Portal UAN Card Online Registration)
वरील लेख आपल्या सर्व मित्रांना शेअर करा. आपल्याला या लेखाबद्दल काही प्रश्न असल्यास, कृपया कमेंट करा.
आमच्या सोशल मीडिया व्हॉट्सअ‍ॅप, फेसबुक आणि टेलिग्राम ग्रुप मध्ये सामील होण्यासाठी इथे क्लिक करा !!
