ग्रामपंचायत कर आकारणी व वसुली प्रक्रिया – संपूर्ण माहिती!
महाराष्ट्र ग्रामपंचायत अधिनियम नुसार ग्रामपंचायत कर आकारणी (Gram Panchayat Kar) व दाव्यांच्या रकमांची वसुली हे प्रकरण आपण सविस्तर पाहणार आहोत, तसेच यामध्ये महाराष्ट्र ग्रामपंचायत अधिनियम कलम १२४ नुसार पंचायतीने कर व फी भरणे, कलम १२५ नुसार पंचायतींनी बसविलेल्या करांऐवजी कारखान्यांनी ठोक रकमेच्या स्वरूपात अंशदान देणे, कलम १२६ नुसार बाजारांवरील फी वगैरेचा मक्ता देणे, कलम १२७ नुसार जमीन महसुलाच्या प्रत्येक रुपयावर उपकर बसविणे व तो वसूल करणे, १२७-अ नुसार उपकर तहकूब करणे किंवा त्याची माफी देणे, कलम १२८ नुसार पंचायतीच्या करात वाढ करण्याचे पंचायत समितीचे अधिकार, कलम १२९ नुसार कर (Gram Panchayat Kar Akarni) व अन्य येणे रकमांची वसुली, कलम १३० नुसार वसूल न होण्याजोग्या रकमा निर्लेखित करण्याविषयी निर्देश देण्याचे जिल्हाधिकार्‍याचे अधिकार. सविस्तर पाहणार आहोत.
ग्रामपंचायत कर म्हणजे काय? Gram Panchayat Kar:
ग्रामपंचायत कर (Gram Panchayat Kar) हा गावाच्या विकासासाठी लागणारा एक महत्त्वाचा महसूल स्रोत आहे. महाराष्ट्र ग्रामपंचायत अधिनियम 1958 मधील कलम 124 ते 130 नुसार हा कर लावला जातो. ग्रामपंचायत करांत घरपट्टी, जमिनीवरील कर, बाजार फी, स्वच्छता कर इत्यादींचा समावेश होतो.
ग्रामपंचायत कर आकारणी – Gram Panchayat Kar Akarni:
बांधकामाच्या भांडवली मूल्यावर किंवा त्याच्या भागावर पुढीलप्रमाणे कर ग्रामपंचायत (Gram Panchayat Kar) आकारणी करते. इमारतीचे भांडवली मूल्य पुढील गणिती सूत्रानुसार निश्चित केले जाते.
इमारतीचे भांडवली मूल्य = 【 (इमारतीचे क्षेत्रफळ × जमिनीचे वार्षिक मूल्यदर ) + (इमारतीचे क्षेत्रफळ × बांधकामाच्या प्रकारानुसार बांधकामेचे दर × घसरा दर) 】× इमारतीच्या वापरानुसार भरांक
इमारतीवरील कराचा दर:
१. झोपडी किंवा मातीची इमारत
किमान दर : ३० पैसे; कमाल दर: ७५ पैसे
२. दगड, किंवा विटा वापरलेली मातीची इमारत
किमान दर: ६० पैसे; कमाल दर: १२० पैसे
३. दगड, विटांची व चुना किंवा सिमेंट वापरून उभारलेली इमारत
किमान दर: ७५ पैसे; कमाल दर: १५० पैसे
४. आरसीसी पद्धतीची इमारत
किमान दर: १२० पैसे; कमाल दर: २०० पैसे
जमिनीवरील कराचा दर:
जमिनीच्या प्रति रुपये १००० च्या भांडवली मूल्यावर किंवा त्याच्या भागावर
किमान दर: १५० पैसे; कमाल दर: ५०० पैसे
मनोऱ्यावरील कराचे दर:
मनोऱ्याचे तळघर (प्रति चौरस फूट)
किमान दर: ३ रुपये; कमाल दर: ८ रुपये
मनोऱ्यातील खुली जागा ( प्रती १०० चौरस फूट)
किमान दर: २० पैसे; कमाल दर: ४० पैसे
कराचे प्रकार
🏠 घरपट्टी (इमारतींवरील कर)
🌱 जमिनीवरील कर
🛍️ बाजार फी व मक्ता
🚲 वाहतुकीवरील कर (सायकल, गाड्या)
🎪 जत्रा, उत्सव कर
🚰 पाणीपट्टी
💡 दिवाबत्ती कर
🧹 स्वच्छता कर
ग्रामपंचायत कर आकारणीचे नियम (कलम 124 ते 130) (Gram Panchayat Kar):
📌 कलम 124 – कर व फी आकारणी
ग्रामपंचायतीला गावातील इमारती, जमिनी, जत्रा-उत्सव, व्यवसाय, बाजार या सर्वांवर कर (Gram Panchayat Kar) लावण्याचा अधिकार आहे.
📌 कलम 125 – कारखान्यांकडून अंशदान
कारखाने गावात असतील तर ग्रामपंचायतीने लावलेल्या करांच्या ऐवजी कारखान्यांकडून ठोक स्वरूपात अंशदान घेतले जाऊ शकते.
📌 कलम 126 – बाजार फी व मक्ता
साप्ताहिक बाजारांवरील फी वसुलीसाठी ग्रामपंचायत मक्ता देऊ शकते.
📌 कलम 127 – उपकर लावणे
जमिनीच्या महसुलावर उपकर लावण्याचा अधिकार पंचायतला आहे.
📌 कलम 128 – कर वाढवण्याचा अधिकार
जर पंचायतचे उत्पन्न अपुरे असेल तर पंचायत समितीच्या संमतीने कर (Gram Panchayat Kar) वाढवता येतो.
📌 कलम 129 – कर वसुली
कर वेळेत न भरल्यास नोटीस, मागणीपत्र, मालमत्तेवर जप्ती अशा पद्धतींनी वसुली करता येते.
📌 कलम 130 – वसूल न होणाऱ्या रकमांबाबत आदेश
वसूल करणे अशक्य असलेल्या रकमा जिल्हाधिकारी लेखी आदेशाने वगळू शकतात.
कर वसुली प्रक्रिया
कराची नोटीस पाठवली जाते.
दिलेल्या तारखेत कर भरावा लागतो.
कर न भरल्यास मागणीपत्र दिले जाते.
तरीही कर न भरल्यास मालमत्तेवर जप्ती होते.
तहसीलदारामार्फत महसूल थकबाकीप्रमाणे वसुली केली जाते.
ग्रामपंचायत कराचे महत्त्व
ग्रामपंचायतीचे दैनंदिन कामकाज
रस्ते, पाणीपुरवठा, स्वच्छता योजनेसाठी निधी
ग्रामविकास प्रकल्पांना आर्थिक मदत
गावात सार्वजनिक सुविधा उपलब्ध होण्यासाठी
ग्रामपंचायत कर (Gram Panchayat Kar) हा गावाच्या विकासाचा पाया आहे. कर वेळेत भरल्यास गावाची प्रगती वेगाने होते. प्रत्येक नागरिकाने आपली जबाबदारी पार पाडून कर भरावा, हेच खरे ग्रामविकासाचे बळ आहे.
❓वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ – Gram Panchayat Kar)
Q1. ग्रामपंचायत कर कसा आकारला जातो?
👉 इमारतीचे भांडवली मूल्य, जमिनीचे मूल्य आणि विविध फी यानुसार कर (Gram Panchayat Kar) आकारला जातो.
Q2. ग्रामपंचायत कर न भरल्यास काय होते?
👉 नोटीस, मागणीपत्र, मालमत्तेची जप्ती आणि तहसीलदारामार्फत महसूल थकबाकीप्रमाणे वसुली केली जाते.
Q3. ग्रामपंचायत कर कोणत्या कलमानुसार आहे?
👉 महाराष्ट्र ग्रामपंचायत अधिनियम 1958 मधील कलम 124 ते 130 नुसार.
Q4. ग्रामपंचायत कराचा उपयोग कशासाठी होतो?
👉 गावात रस्ते, पाणी, स्वच्छता, दिवाबत्ती व सार्वजनिक सुविधा पुरवण्यासाठी.
या लेखात, आम्ही ग्रामपंचायत कर (Gram Panchayat Kar) आकारणी व दाव्यांच्या रकमांची वसुली (महाराष्ट्र ग्रामपंचायत अधिनियम कलम १२४ ते १३० नुसार) विषयीची संपूर्ण माहिती दिली आहे. मला आशा आहे की तुम्हाला हा लेख आवडला असेल. तुम्हाला हा लेख आवडला तर नक्की शेअर करा. तुम्हाला या लेखाबद्दल काही प्रश्न असल्यास, कृपया टिप्पणी द्या.
खालील लेख देखील वाचा!
- एका ग्रामपंचायतीला दरवर्षी किती निधी मिळतो? सरपंच गावाच्या विकासासाठी किती निधी गावात आणू शकतो? जाणून घ्या सविस्तर.
- ग्रामपंचायतीचे दाखले पहा “महा ई ग्राम सिटिझन कनेक्ट ॲप” वर !
- ग्रामपंचायतीचा मागील तीन वर्षाचा लेखा परीक्षण अहवाल (ऑडिट रिपोर्ट) साठी असा करा माहिती अधिकार अर्ज !
- ग्रामपंचायत घरपट्टी, पाणीपट्टी ऑनलाईन कशी भरायची? जाणून घ्या सविस्तर प्रोसेस !
- ग्रामपंचायत मधील भ्रष्टाचार उघड झालं की, अनुसरावयाची कार्यपद्धती बाबत शासन नियम !
- ग्रामपंचायतीच्या सर्व सभांच्या सुचना व इतिवृत्त नोंदवही बाबत शासन नियम
- ग्रामपंचायत ग्रामसभा नियम व अटी (महाराष्ट्र ग्रामपंचायत अधिनियम कलम ७ व ८ नुसार)
- ग्रामपंचायतीचे काम कसे चालते? सरपंच, उपसरपंच व सदस्यांना मानधन किती? ग्रामस्थ म्हणून गावच्या विकास कामात कसं सहभागी व्हायचं आणि विकासकामांवर लक्ष कसे ठेवायचं? जाणून घ्या सविस्तर माहिती!
- आपल्या गावासाठी सरकारने दिलेला निधी ग्रामपंचायतीने कुठे खर्च केला? ग्रामपंचायतीच्या विकासकामांवर लक्ष कसं ठेवायचं? जाणून घ्या सविस्तर माहिती
वरील लेख आपल्या सर्व मित्रांना शेअर करा. आपल्याला या लेखाबद्दल काही प्रश्न असल्यास, कृपया कमेंट करा.
आमच्या सोशल मीडिया व्हॉट्सअ‍ॅप, फेसबुक आणि टेलिग्राम ग्रुप मध्ये सामील होण्यासाठी इथे क्लिक करा !!
अनुसूचित जाती/जमाती यांच्याबाबत घर, जमीन कर माफ बाबत शासन परिपत्रक पाठवा